Utangaç Çocuklara Nasıl Davranılmalıdır?
Utangaçlık, daha önce yakınlığın veya tanışmanın olmadığı kişilerle sosyal karşılaşmalar sırasında garip, endişeli ya da gergin hissetme eğilimidir. Halk arasında içe dönüklük, utangaçlık ve sosyal anksiyete gibi kavramlar karıştırılıyor olsa da bu üç kavram birbirinden farklı anlamlara gelmektedir. İçe dönük olma bir kişilik özelliğidir. Bazı insanlar dışarı çıkmayı, arkadaşlarıyla vakit geçirmeyi, oyunlar oynamayı tercih ederken bazı insanlar da kitap okumayı veya evde kalıp film izlemeyi seçebilir. Çocuklarda da durum aynen bu şekilde ilerler. Burada evde kitap okumak, film izlemek ya da yalnız vakit geçirmek kişinin kendi tercihi ile alakalıdır. Utangaç çocuklar ise dışarı çıkıp arkadaşlarıyla vakit geçirmeyi ya da oyun oynamayı ne kadar çok isteseler de hissettikleri korku ve endişe yüzünden içeride kalacak ve arkadaşlarından uzak duracaktır.
Çocukluk döneminde sosyal becerilerin ve iletişim becerilerinin gelişmesi için büyük öneme sahip olan akranlarla iletişimden kaçınmak, çocukların yaşıtlarından öğrenebileceği şeyleri kaçırmasına sebep olabilir.
Utangaç çocuklar kendini sosyal ortamların içinde gergin ve rahatsız hisseder. İletişim kurmak isterler ancak çekinirler ya da cesaret edemezler. Utangaçlık kötü bir duygu olarak algılanmamalıdır. Yeni bir ortama karşı gösterilen doğal bir davranıştır ve çocuklar bu ortamlarda temkinli davranarak kendini korumaya çalışır.
Çocuklarda utangaçlık davranışları, biri ile iletişime geçerken ebeveyninin arkasına saklanma, iletişim halindeyken terleme, bakışları kaçırma ve huzursuz hissetme şeklinde kendini gösterebilir.
Utangaçlık ve Sosyal Anksiyete Arasındaki İlişki Nedir?
Utangaç çocuklar, diğer çocuklarla vakit geçirirken bunu yanlış yorumlayan akranları tarafından dışlanabilir. Utangaç bir çocuğun davranışları, karşısındakini sevmiyor ya da ilgilenmiyor gibi algılanmaya çok müsaittir. Bu davranışlar sonucu utangaç çocuklar reddedilir ve zorbalık için hedef haline gelebilirler. Buna benzer bir durum söz konusu olduğunda çocukların kaygı seviyesi yükselir ve bu durum utangaç çocuklar için çok riskli olabilir.
Çocuklarda utangaçlık kaygı hali ile birleştiğinde, uzun vadede sosyal anksiyete gelişmesine sebep olabilir. Ancak bu kaygı hali gelişimin tüm evrelerinde kendini gösterecek diye bir koşul bulunmaktadır. Utangaç çocukların büyük bir çoğunluğu uyumlu yetişkinler olarak gelişim göstermektedir.
Utangaçlık ve ayrılık anksiyetesi birbiri ile karıştırılmamalıdır. Çocuğun ebeveyninin arkasına saklanması, geride durması ve konuşmaktan kaçınması her iki durumda da gözlemlenen davranışlardır ancak bu davranışların temelindeki sorunlar farklıdır. Ayrılık anksiyetesi yaşayan çocuklar ebeveynlerinden ayrılmaktan korkar; utangaç çocuklar ise başkaları ile iletişim kurmaktan korkar.
Çocuklar evde yakınları ya da tanıdıklarıyla çok rahat konuşurken belirli ortamlarda hiç konuşmuyorsa buna selektif mutizm yani seçici konuşmamazlık denir. Selektif mutizmi olan çocuklar, yabancı ortamlardan veya yabancılardan korktuğu için aşırı çekingenlik nedeni ile konuşmaz, dil gelişiminde bir sorun yoktur ve yalnızca beden dilini kullanarak iletişime geçer. Bu durum genellikle 3-5 yaşlarındaki kız çocuklarında görülür. Eğer çocuk 1 aydan daha uzun sürede ortama alışamayıp konuşmayı reddediyorsa selektif mutizm tanısı alır. Bu sorun kendiliğinden geçmez ve bekledikçe ciddileşecektir. Bu durumda ebeveynlerin çocuk terapisti veya bir uzmandan yardım alması gerekir.
Çekingen Çocuğu Sosyalleştirmek
Çekingen çocuğu sosyalleştirmek isteyen ebeveynlere yardımcı olabilecek yöntemleri yazımızda bir araya getirdik. Aşağıdaki yöntemleri uygulayarak çocuğunuzun utangaçlığını yenmesine yardımcı olabilirsiniz.
- Utangaç bir çocuğa sahipseniz sosyal ortamlara girmeden veya bir yere gitmeden önce mutlaka çocuğunuza bilgi verin. Nereye gideceğinize ve orada kimlerin olacağına dair önceden bilgi vermeniz, çocuğunuzun zihninde bu ortamın canlanmasını sağlar, bu sayede de daha az korku hissetmesine yardımcı olur.
- Çocuklar ebeveynlerini gözlemleyerek ve örnek alarak büyür. Ebeveynlerinin başkalarıyla iletişim tarzını ve konuşurken gösterdiği tavırları gözlemleyen çocuklar, kendi konuşmalarında da bunları örnek alacaktır. Olabildiğince rahat ve özgüvenli konuşmalar yapmak çocuğunuzu huzursuz hissetmeden iletişim kurmaya motive edecektir.
- Çocuğunuzun göstermiş olduğu sosyal davranışları, güçlü ve başarılı yönlerini dile getirerek onu takdir eden cümleler kurmanız, çocuğunuzun sosyal ortamların içinde kendini güvende hissetmesini sağlayacaktır.
- Çocuğunuza eğlenceli gezilerinizden, edindiğiniz arkadaşlarınızdan ve arkadaşlarınızla yaptığınız etkinliklerden bahsetmeniz çocuğunuzu cesaretlendirerek desteklemenizi sağlayacaktır. Çocuğunuzu destekleyerek en doğru şekilde iletişim kurmak için “Ebeveyn Olarak Çocuklarımızla Nasıl İletişim Kurmalıyız?” adlı yazımızı inceleyebilirsiniz.
- Çocuklar kendisi için güvenilir ortamların içinde bulunduğunda insanlarla daha kolay etkileşime geçebilir. Çocuğunuza bu güvenilir ortamı yaratabilmek için evinize çocuğunuzun arkadaşlarını ya da geniş ailenizden birilerini davet ederek başlayabilirsiniz. Bu ortama alıştığında ve kendini güvende hissettiğinde çocuğunuzun arkadaşları ile dışarda görüşmesini sağlayarak devam edebilirsiniz.
- Bu süre içinde ebeveynlere, çocuklarına müdahale etmemek çok zor gelebilir ancak utangaç çocuklar için yapılması gereken her zaman destekleyici olmak ve bu zor durumla başa çıkarak kendi başına bir şeyler yapması için onlara alan açmaktır.
Çocukların gelişim yaşlarına göre davranışlarında olağan utangaçlık görülebilir. Çekingen çocuğu sosyalleştirmek, çocuğunuzun sosyal ortamlarda bulunması, grup içinde uyumlu hareket etmesi ve empati yeteneği gibi birçok sosyal becerisinin gelişebilmesi için ona destek olabilir, ebeveyn olarak sizin desteğiniz tek başına yeterli olmuyorsa çocuk terapistleri ile görüşerek yardım alabilirsiniz.
Utangaç Çocuklara Karşı Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Davranışlar
Utangaç çocuğunuzu sosyalleştirmek ve akranları ile daha çok etkileşime girmesi için çocuğunuzu destekliyor olabilirsiniz. Ancak bu süre içinde yaptıklarınız kadar yapmadıklarınız da büyük önem taşır. Utangaç çocuklara karşı ebeveynlerin dikkat etmesi gereken davranışları birlikte inceleyelim.
- Başkalarının yanında “Çok utangaç konuşamaz.”, “Çekiniyor size cevap vermez.” gibi cümleler kurmaktan kaçınmanız gerekir. Çocuğunuza çekingen veya utangaç olduğunu sürekli olarak söyleyerek çocuğunuzu etiketlemeyin.
- “Arkadaşın ne güzel konuşuyor hadi sen de konuş.” gibi kıyaslama cümleleri ile çocuğunuzun üzerinde baskı kurmayın.
- Çocuğunuzun utandığı anlarda ona karşı ısrarcı olmaktan uzak durun. Çocuğunuzu zorla birileri ile konuşmaya teşvik etmek ya da aniden kalabalık bir ortama dahil etmek ters tepki yapabilir. Aynı şekilde çocuğunuzun utandığı anlarda ona karşı aşırı tepki vermeyin ya da kızmayın. Çocuğunuzun temkinli bir yapıda olduğunu kabullenerek bulunduğu ortama alışması için zaman verin.
- Endişeli ebeveynler utangaç çocuklarını rahatsız edebilecek ortamlara sokmaktan kaçınabilir. Ancak çocukların bu durumlarla nasıl baş edeceğini öğrenmesi gerekir. Utangaçlığı ile baş etmeyi öğrenmesi gereken çocukları toplu ortamlardan uzak tutmak hatalı bir davranış olacaktır.
- Aşırı korumacı bir tutum ile problemlerini kendi kendine çözmesine müsaade etmemek çocuğunuzun daha çok içine kapanmasına sebep olacaktır. Çocukların sorumluluk alması ve küçük problemleri kendi çözebiliyor olması özgüven kazandırır. Bu da başkaları ile iletişime geçerken çocuğun kendini daha rahat hissetmesine yardımcı olur.
Anne, bebek ve çocuk için gereken tüm ihtiyaçlarınızı Welcome Baby mağazalarından ve Welcome Baby web sitesinden inceleyebilirsiniz.
Kaynaklar:
