Çocuklar Planlama Becerilerini Nasıl Geliştirilirebilir?
Planlama, aynı zamanda öğrenmenin temellerini de oluşturan bilişsel becerilerden bir tanesidir. Planlama becerisi gelişmeyen çocuklar, okul ve ev gibi sosyal alanlarda organize olmakta, bu alanları sistemli olarak dengelemekte güçlük yaşarlar. Problem çözmek için nerden başlaması gerektiğini bilmiyor olabilir, problemi uygun adımlara göre çözmeyi başaramayabilir, neden sonuç ilişkisi kurmakta zorluk yaşayabilir.
Bugünlerde çocuklar okulda ve okul sonrasındaki etkinliklerle yeterince meşgul. Okul, ödev yapma çocukların her zamanki sorumlulukları arasında ve organize olma, zaman yönetme gibi beceriler her gün kullanacağı öz düzenleme becerileri arasında olacaktır.
Çocuklar hayatlarına sonradan dahil olan okul ve ödev yapma süreci içinde zorluk yaşıyor olabilir. Hedef belirlemek ve bu hedefleri gerçekleştirmek amaçlı planlama ve organize olma becerilerine sahip olmaları işleri kolaylaştıracaktır. Ancak bu becerileri temelden destekleyerek geliştirmek için evin içinde buna yönelik bir altyapı kuruyor olmak önemli.
Çocuklarda planlama becerilerinin geliştirilmesinden önce bir sorumluluk alma duygusu kendi bedenini yönetmesi ile başlayacaktır. Çocuğunun bedeninin yönetimi kendinde olmalı, ilkokul çağına geldiğinde beden olarak çocuk ve ebeveyn birbirinden tamamen ayrışmalıdır.
Yemeğini kendi yiyebilen, duş vaktine kendi karar veren, ödev yapma ve oyun oynama zamanlarına kendi karar verebilen, uykusunu belirlenen kurallar içinde yönetebilen çocuk özerklik duygusunu hissedecektir.
Bedenin yönetimi ebeveynlere, özellikle anneye yaslanmış durumdaysa çocuk bir süre sonra düşünceyi de anneye yaslıyor demektir. Yiyeceği yemeğin vaktine bile ebeveyn karar verdiğinde çocuk için bir öz düzenlemenin varlığından bahsetmek mümkün değildir.
Öz düzenleme becerisine sahip çocuk bir süre sonra kendi birtakım olaylar karşısında karar verebileceğinin farkında olacaktır.
Çocuklarda Planlama Becerileri Nasıl ve Ne Zaman Geliştirilir?
Çocuklar okul öncesi dönemde aktivitelerini ve daha sonra okul aktivitelerini ve ödevlerini de genelde ebeveynlerinin yönlendirmesi ile yaparlar. Ebeveynler bu süreçleri çocuklarının yönetemeyeceğini düşünerek veya buna fırsat vermeyerek çocukları için fikir almadan planlama yaparlar.
Anne ve babalar, çocukları yerine çok fazla sorumluluk aldığında çocuk düzenleme yapmayı önemsemeyecektir. Planlama becerisi ve zaman yönetiminde çocuklara özgürce seçim yaptırmak ve yapacağı seçimleri destekleyici bir tutum içinde olmak oldukça önemlidir.
Çocuklarda planlama becerilerinin geliştirilmesi için bir durum, bir olay veya tercih gerektiren bir konu ile ilgili sorular sormak, seçimlerini öğrenmeye çalışmak ve tercihlerine saygı gösteriyor olmak oldukça önemli ve destekleyici bir davranış olacaktır.
Bu konuda çocuklarına yardımcı olmaya çalışan ebeveynlerin fazla bilmemesi, bilse bile görmemesi gerekir. “Ödevini yaptın mı? Öğretmenin ödevin olduğunu söyledi hadi yap!” gibi cümleler yerine “Ödevin var mı? Ne zaman başlamayı düşünüyorsun?” gibi sorular yönelterek planlamayı çocuğa bırakmak gerekir.
Bu şekilde çocuğun zaman yönetimi ve plan yapma sorumluluğu alması daha kolay şekilde mümkün olacaktır. Kararı kendi verdiğinde sorumluluğun kendisine ait olduğunu hissedecektir.
Bu süre içinde, örneğin ödevini yapacağı zamana karar verdikten sonra, yine ancak isterse çocuğa hatırlatma yaparak destek olunabilir. İstemiyorsa hatırlatmamak ve hatırlatırken de ısrarcı olmamak; çocuğun hatırlamasına fırsat vererek düşünmesini sağlamak planlama becerisinin gelişmesi açısından oldukça önemlidir.
Ebeveynlerin negatife en çok tahammül edemediği ve kontrol etme ihtiyacı hissettiği konulardan biri de ödevlerdir. Ödev kontrolü öğretmene ait bir şeydir. Ebeveyn ödevi kontrol etmek istediğinde öğretmen rolü alıyor. Çocuğunuz ödevini yaptıktan sonra “Ödevini kontrol etmemi ister misin?” önerisi ile yaklaşılabilir ancak yine çocuk istemiyorsa ödev kontrol edilmemeli, eksik yapılmışsa bile müdahale edilmemelidir. Ebeveynler ödeve çok dahil olduğunda çocuk kendine ait olan bölgeye girmeye çalışan ebeveynler ile birlikte ödevin kendisini de itecektir. Bu artık çocuğun kendi alanı ve kendi sorumluluğu demektir.
Özerkleşme, bireyleşme, “Ben de varım, kendi kendimi yönetebiliyorum.” benliğinin oluşum sürecine fırsat vermek gerekir.
Ebeveynler Tarafından Yapılan Hatalar
Uzmanlar, okulda uzun saatler boyunca ders görüyor olmanın, evde yapılan ödevlerin ve odaklanmanın süresini kısalttığını bildiriyorlar. Odaklanma süresi maksimum 10 dakika devam edebiliyor. 10 dakikada bir çocuğunuz kalkıp mola vermek veya farklı bir şey yapmak istiyorsa yapmasına müsaade etmelisiniz.
Zaman yönetimi ve planlama becerisi gelişsin diyerek çocuktan kendi yatağını yapması ya da kendi tabağını kendinin kaldırmasını beklememelisiniz. Sorumluluklarını bilmesinin yanında karşınızdakinin bir çocuk olduğunu ve ev işlerinin yetişkin atfı olduğunu unutmamalısınız.
Yetişkin atfını çocuk üzerinde çok fazla uygulamanız durumunda çocuk bundan korkar ve ebeveyne daha çok yaslanmak isteyerek tam tersi bebeksi davranışlara yönelecektir.
Yapılan hataların, yetişkinlerin “Nasıl daha fazlasını yapıp çocuğuma destek olabilirim!” endişesiyle gelişiyor olduğunu biliyoruz. Daha önce de belirttiğimiz gibi çocuğun burada kendi bedeni üzerinde karar veriyor olmasına müsaade etmek gereklidir. Padişahi otorite ile ebeveynin senin bedenini ben yönetirim tavrı, yapılan radikal bir hata olacaktır.
Çocuğun yapacağı aktiviteleri, görev ve sorumluluklarını ertelemesine veya geciktirmesine izin verilirse çocuk her konuda aktif olacaktır. Çünkü çocuk kendini aktif, karar verebilen, özerk bir özdeşimde hissedecektir.
Planlama Becerileri ve Uyku Eğitimi
Planlama becerileri ve uyku eğitimi doğru orantıda ilerleyen bir süreçtir. Planlama becerisi ile çocukların kendi bedenini yönetiyor olması, kişisel bakıma dair işlemleri kendinin gerçekleştirmek istiyor oluşu, mesela duş alacağı güne kendinin karar vermesi, ödevini yapacağı saate ve sıralamaya, ne zaman oyun oynayacağına, yemek yemek istediği saati kendinin belirlemesine karar vermesi beklenir. Hafta içi 8-9 saat uyuyacak şekilde hafta sonu ise özgür olarak uyku düzenine de karar vermesi beklenmektedir. Tüm bu alışkanlıkların içinde yönetmesi ve planlaması en zor olanı uyku düzeni olarak görülebilir.
Uyku kalitesi ve uyku süresi gün içinde yapılan her etkinlikte özellikle okul içinde verimli olabilmek açısından çok önemlidir.
Uyku, direkt olarak planlama ve organizasyon becerilerini etkilemektedir. Uykusuzluk, beyindeki organizasyon, planlama ve problem çözmeyi yöneten kısmı geçici olarak zayıflatır. Yeterince uyumayan çocukların dikkati kolayca dağılabilir. Kaliteli uyku, odaklanma süresini ve dikkati artıracaktır. Bu da çocukların özellikle gün içinde ödevlerini yapmakta zorlanmalarına veya daha yavaş yapıyor olmalarına sebep oluyor olabilir.
Uykusuzluk hafızayı da olumsuz olarak etkileyebilmektedir. Uykusuz birinin odaklanması dolayısıyla bir şeyleri hatırlaması da zor olacaktır. Uykusuzluk veya uyku kalitesinin kötü olması da uzun süreli hatıraların oluşmasını ve hatırlanmasını zorlaştırabilir. Yeni öğrenilen bir konunun ertesi gün unutulması bununla alakalı olabilir. Yaratıcılığın odak ve hafızayla yakın bir ilişkisi vardır. Uykusuzluk odak ve hafızaya olumsuz etki ettiği gibi yaratıcılığa de zarar verici etkilerde bulunabilir.
Çocuğunuzun hem kendi bedenine ait kararları kendi alabiliyor ve özerklik hissediyorken hem de uyku alışkanlığı kazanması için ona bblüv Klöck Gece Lambası ve Eğitici Çalar Saat ile uyku eğitimi kazandırmayı deneyebilirsiniz. bblüv Klöck, çocuğunuzun ne zaman kalkması gerektiğini anlamasına yardımcı olmak için sezgisel olarak değişen renk ve simge sistemine sahiptir. Çocuğunuz yine bu şekilde hem saatleri hem de uyanma saatlerini keyifli bir şekilde öğrenmiş olacaktır. bblüv Klöck’ten de yararlanarak çocuğunuza uyku eğitimi vermeyi ve planlama becerileri kazandırmayı kolaylaştırmak için "Bebeklerde Uyku Eğitimi" blog yazımızı okuyarak temel fikirleri edinebilirsiniz.
Anne bebek ve çocuk ürünlerine dair tüm ihtiyaçlarınızı karşılayabileceğiniz mağazalarımızı ve Welcome Baby web sitesini ziyaret edin.
