Otizm ve Atipik Otizm; Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Süreci

Otizm Nedir?

Otizm, sözel ya da sözel olmayan iletişimde zorluk yaşanması ile karakterize nörolojik ve gelişimsel bir bozukluktur. Otistik bireylerde sosyal beceriler sınırlıdır, tekrarlayan davranışlar görülür ve konuşarak iletişim zor olabilir. Dünya genelinde her 100 çocuktan 1’inin otizmli olduğu tahmin edilmektedir.

İlk belirtiler genellikle yaşamın ilk üç yılında ortaya çıkar. Otistik bireylerde göz teması kurmama, jest ve mimik kullanamama, sosyal ilişki kurmakta zorluk gibi belirtiler sıklıkla görülür. Otizmin nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel etkenlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

Atipik Otizm Nedir?

Atipik otizm, otizm spektrum bozukluğu kapsamında yer alan ancak klasik otizm tanı ölçütlerini tam karşılamayan bir durumdur. "Yaygın Gelişimsel Bozukluk - BTA" olarak da adlandırılır. Belirtiler otizme benzer ancak daha hafif ya da farklı şekilde seyreder.

Otizm ve Atipik Otizm Belirtileri;

Otizm ve Atipik otizm belirtileri çok çeşitlidir. En sık karşılaşılan belirtiler:

• Konuşma gecikmesi.
  
• Göz teması kurmama.
• Rutinlere aşırı bağlılık.
• Sosyal etkileşimden kaçınma.
• Işığa, sese, kokuya aşırı duyarlılık.
• Tekrarlayıcı hareketler (el çırpma, dönme)
• Ekolali (kelime veya cümleleri tekrar etme)
• Oyuncakları amacına uygun kullanamama.

Bu belirtiler çocuğun gelişim düzeyine, zekasına ve eğitime ne zaman başladığına göre değişiklik gösterebilir.

Otizmin Nedenleri;

Otizmin kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak bazı faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir:

• Prematürite.
• Çevresel toksinler.
• Nörolojik ve metabolik hastalıklar.
• Genetik faktörler (ailede otizm öyküsü)
• Gebelikte veya doğumda yaşanan komplikasyonlar.

Tanı Süreci;

Otizm tanısı, laboratuvar testleriyle değil, uzman doktorlar tarafından yapılan gözlem ve değerlendirmelerle konur. Tanı sürecinde uygulanan yöntemler:

• Gelişimsel tarama testleri (CARS, M-CHAT)
• Aile öyküsünün değerlendirilmesi.
• Davranış gözlemleri.
• Dil ve zeka testleri.
• İşitme testi.
  

Tanı konulurken çocuğun tüm gelişim alanları detaylı bir şekilde incelenir. Tek bir belirtiyle tanı konulmaz.

Tedavi Süreci;

Otizm ve Atipik otizmin tamamen ortadan kaldırılabileceği bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Ancak erken teşhis ve yoğun eğitimle bireyin yaşam kalitesi önemli ölçüde artırılabilir. Tedavi sürecinde:

• Aile danışmanlığı.
  
• Davranışsal terapiler.
• Konuşma ve dil terapisi.
• Özel eğitim programları.
• Gerektiğinde ilaç tedavileri uygulanabilir.

Özellikle yaşamın ilk üç yılında başlanan eğitimler çok daha başarılı sonuçlar verir.

Ailelere Tavsiyeler;

Otizmli bir çocuğa sahip olmak uzun soluklu bir süreci gerektirir. Ailelerin dikkat etmesi gereken başlıca noktalar:

• Çocuğun davranışlarını iyi gözlemlemek.
• Onu diğer çocuklarla kıyaslamamak.
• Gerçekçi beklentiler oluşturmak.
• Eğitim sürecinde aktif rol almak.
• Sabırlı ve destekleyici olmak. 

Otizmde Oyuncakların Önemi;

Otizmli ve Atipik otizmli çocuklar için doğru oyuncak seçimi, gelişim sürecinde önemli bir yer tutar. Duyusal hassasiyetler, iletişim becerileri ve motor gelişim farklılıkları göz önüne alındığında, oyuncakların eğitici ve destekleyici niteliği daha da önem kazanır. İşte otizmli bireylerin gelişimine katkı sağlayabilecek oyuncak türleri;

Duyusal oyuncaklar;

Stres topu ve Squishy oyuncaklar: duyusal geri bildirim sağlar ve el becerilerini geliştirir.

Duyusal kutular: içinde farklı dokular (kum, su, pirinç vb.) barındıran kutular, çocukların dokunsal deneyim kazanmalarına yardımcı olabilir.

Yapı ve inşa oyuncakları;

Legolar veya Blok setleri: el becerilerini geliştirirken aynı zamanda hayal gücünü destekler.

Sıralama ve eşleştirme oyunları;

Sıralama setleri: renk, şekil veya boyut sıralama oyunları, analitik düşünme yetilerini geliştirir.

Eşleştirme kartları: hafıza ve dikkat becerilerini destekler.

Hareket ve denge oyuncakları;

Denge tahtası: denge gelişimine katkı sunarken motor becerilerini de geliştirir.

Trambolin: fiziksel aktiviteyi artırarak enerjiyi sağlıklı şekilde boşaltmalarına yardımcı olur.

Müzik ve ses oyuncakları;

Müzik aletleri: ritim duygusunu geliştirir, sesle etkileşim kurmalarını sağlar.

Sesli oyuncaklar: farklı sesler çıkararak duyusal gelişimi destekler.

Hayal gücü geliştirici oyuncaklar;

Aksiyon figürleri ve peluş oyuncaklar rol yapma becerilerini teşvik eder.

Pasta setleri veya mutfak oyuncakları: yaratıcı oyunlar oynayarak sosyal becerilerin gelişimine katkıda bulunur.

Elektronik ve eğitim oyuncakları;

Tablet veya interaktif öğrenme oyuncakları: öğrenmeyi eğlenceli hale getirir, çok yönlü beceri gelişimini destekler.

Sık Sorulan Sorular;

Otizm genetik midir? Evet, genetik yatkınlık önemli bir rol oynar. Otistik kardeşi olan bir çocukta risk artar.

Otizmli çocuklar konuşamaz mı? Her otizmli çocuk konuşma güçlüğü yaşamaz. Konuşma gelişimi bireyden bireye farklılık gösterir.

Televizyon izlemek otizme neden olur mu? Televizyonun doğrudan otizme yol açtığı bilimsel olarak kanıtlanmamıştır ancak erken yaşta aşırı ekran maruziyeti gelişimi olumsuz etkileyebilir.

Oyun terapisi faydalı mıdır? Evet. Oyun terapisi çocukların duygusal gelişimine katkı sağlar ve iletişim becerilerini artırabilir.

Otizm geçer mi? Otizm yaşam boyu süren bir durumdur. Ancak uygun eğitim ve terapiyle bireylerin işlevselliği önemli ölçüde artırılabilir.

Sonuç;

Otizm ve Atipik otizm hakkında doğru bilgiye sahip olmak, erken müdahale açısından büyük önem taşır. Aileler, uzman desteğiyle bu süreci daha sağlıklı yönetebilir. Unutulmamalıdır ki her çocuk özeldir ve desteklendiğinde potansiyelini en iyi şekilde ortaya koyabilir.