Sağlık ve Bakım

Bebeklerde doğuştan gözyaşı kanal tıkanıklığı aslında 6 bebekten birinde görülen, oldukça nadiren görülen bir problem değil. Hatta benim kızım da doğuştan kanal tıkanıklığı ile doğmuştu. Peki semptomları nedir? Gözden ağlarken yaş gelmesi, ağlarken tek göz de ağlarken göz yaşarması şeklinde olabiliyor. Aynı gözde devam eden çapaklanma, kızarıklık bazen kapaklarda buna eşlik eden ödem, kapak kenarlarında tahriş bunun en sık görülen semptomlarındandır. Bebek doğduğu andan itibaren oluyor bu, bunu anlayabilmek için önce neden olduğunu konuşmamız gerekiyor. Her insanın göz kapaklarında üstte ve altta birer tane punktum dediğimiz kanal ağızları bulunuyor, bunlar nokta şeklindedir. Bu punktumlarda kanaliküller yani küçük kanalcıklar başlar. Göz kapağımızın iç kısmından burnumuzun yanında birleşerek ortak kanaliküler ordan da burnumuzun içine doğru girip gözyaşı kanalımızı oluşturur.

Anne karnındayken 8. Aya kadar bu pipet şeklindeki kanalın altı küçük bir streç filminden daha ince bir zar ile kapalıdır. Anne karnında 8. Ayda bebeklerin bu kanalın altındaki streç kalınlığındaki zar patlar ve kanal açılır. Çocuk doğduğunda açıkgöz yaşı kanallı ile doğar. 5 çocuktan bir tanesinde bu kanalın ağzında streç film kalınlığında zar ile doğar. Sonuç olarak çocuğun gözünden tıkalı bir lavabo gibi yaş akar. Aslında yeni doğan bebekler çok fazla gözyaşı çıkarmazlar ancak çocuğun gözünden bolca hatta bir gözünden hiç yaş gelmezken bir gözünden bolca yaş geliyorsa bu gözyaşı kanal tıkanıklığının ilk belirtisidir.

Göz Tıkanıklığı Tedavisinde Ne Yapılıyor?

Eğer bir çocuğun gözü devamlı olarak tıkanıyorsa ve buna enfeksiyonlar eşlik ediyorsa gözyaşı kanal tıkanıklığından şüpheleniyoruz ve bazı testler yapıyoruz. Bu testlerden en fazla bilineni Floresein kaybolma testidir. Nedir Floresein kaybolma zamanı? Öncelikle bu testler sizin evde yapacağınız, tanısını evde koyacağınız bir tanı değildir. Mutlaka yenidoğan bebeğinizini 3 aya kadar bir deneyimli göz hekimine getirmeniz gerekiyor. Bu göz hekimlerinin koyması gereken bir tanıdır. Aslında klinik olarak biz bir bebeği gördüğümüzde “gözyaşı kanal tıkanıklığı” var herhalde diyebiliyor olsak da burada yaptığımız testin amacı gözyaşına damlattığımız boyalı bir gözyaşı damlasının burnun içine giderek temizlenme zamanını ölçmektir. Gözyaşı sentezi dediğimizde kanaliküllerden bu gözyaşı emiliyor burnun içine doğru gidiyor, burnun içine akıyor genizden aşağı yemek borusuna doğru gidiyor.

Eğer bebekte zar delinmediyse, o zaman gözyaşı aşağı doğru inemediğinden bu sefer göz kapaklarından çıkıyor. Biz bebeğin gözüne bebeğe zarar vermeyecek bir damla damlatıyoruz ve zaman tutuyoruz, eğer 2 dakikanın altında o boyalı damlayı hala gözünde görebiliyorsak o zaman bebeğin gözünde tıkanıklık var ve bunun tedavi edilmesi gerekiyor.

Bebeklerde Göz Masajı Tedavisi Nasıl Yapılıyor?

Masaj tedavisi dediğimiz bir tedavi var. Bu tedaviyi duymuş olanlarınız olabilir. Gözyaşı kanalı tıkanıklığı ile doğmuş çocuklarınız için siz de bu tedaviyi evde uygulayabilirsiniz Ama bu masajın yapılması için doğru yöntemleri uygulamak gerekir ve maalesef çok yanlış bilinen yöntemler de var. 

Burada ilk önce uygulayabileceğiniz doğru bir yöntemi öğrenelim; Diyelim ki elinizde bir pipet var ve pipetin altı bir zar ile kapalı, Nasıl yırtarsınız bu zarı? Elinizde bir parça su olsun, pipetin içerisine biraz aktarırsanız, aynı gözyaşının o kanala girmesi gibi, sonra pipetin içerisindeki basıncı elinizde sallayarak arttırın, o gözyaşının basıncı ile zarı yırtmaya çalışırsınız. Biz de bu uygulamanın benzerini yapıyoruz.

Biz gözyaşı kanalımıza gözümüzü kırptığımızda gözyaşını aktarırız ama biz bir bebeğe gözünü kapat dediğimizde kapatmayacağı için önce o kanala gözyaşını sokmamız gerekiyor. Nasıl yapıyoruz bunu? Punktuma yani gözün birleşimine, içeri doğru bastırarak uyguluyoruz. Bastırdığımızda gözyaşı kanalikülünün içine girdi. Şimdi parmağımızı aşağı doğru ittirerek basıncı o kanalikülerde arttırmamız gerekiyor. İçeri aşağı, içeri aşağı şeklinde günde 4 defa uygulayabiliriz. Öncelikle çocukların gözleri çok çabuk çapaklanır. Önce ılıtılmış bir su ile gözdeki çapakları temizleyeceksiniz, punktum, ağızlarının rahatlamasını sağlayacaksınız daha sonra 10 defa içeri aşağı masajını 10 defa günde 4 kere tekrarlamanızı istiyoruz.

Bebeğiniz Ağlayacak mı? Bebeğiniz tabi ki ağlayacak çünkü bu masajın etkili olduğunu gösteren şeydir. Çocuğum ağlıyor diye bu durumu vicdani bir hale getirmemek gerekir. İdeali iki kanala aynı anda yapmaktır ama bunu yapmak çok kolay olmuyor. Bu işlemi daha çok çocuğu bir tarafa yatırıp tek tarafta yapmak daha kolay oluyor. Diyelim ki bebeğe göz masajı yaptık, topaklanmalar oluyor. Çok yoğun ve göz kapaklarını birbirini yapıştıracak kadar çapaklanma varsa mutlaka doktorlardan faydalanmak gerekir. Bu konuda çok fazla söylentiler bulunmaktadır; Anne sütü damlatmak, limon damlatmak vb. gibi bu söylentileri duymadan göz hekimine başvurmak gerekmektedir. Özellikle anne sütü içerisinde çok fazla şeker bulunmaktadır. Şeker mikrobu çok sevdiği için bebeğinizin bu rahatsızlığına iyi gelmeyecektir. Devamlı olarak antibiyotik kullanmak da doğru değildir mutlaka doktor kontrolü altında kullanmak gerekir. Esas tedavi masajdır. Diyelim ki bir sene boyunca masaj yaptık geçmedi ne yapıyoruz o zaman, bir senenin sonuna kadar kesinlikle masaj ile takip ediyoruz çocukları bir senenin sonunda da son damla dediğimiz işlemi yapmak zorunda kalıyoruz orda da yaptığımız şey pipet gibi oluşumun içine kanaküllere bir tel yardımı ile girip, aşağı doğru bir telle inerek o kanal altındaki streç film kalınlığında zarı yırtıyoruz. Tabi hiçbirimiz istemeyiz çocuğumuz anestezi altına girsin ama eğer bir sene boyunca masaj tekniği ile tedavi olmazsa doktor kontrolü altında diğer işlemleri yapmak durumunda kalıyoruz.

Peki Gözü Sulanan, Çapaklanan Bir Çocuğunuz Olduğunda Ne Yapacaksınız?

Önce göz hekimine getirmeniz gerekmektedir. Çünkü her devamlı sulanma kanal tıkanıklığı değildir. Ayırıcı tanısında yer alan çok ciddi kavramlar bulunmaktadır. Bunların bir göz doktoru tarafından kontrol edilip, gözyaşı kanal tıkanıklığı teşhisi koyması gerekir. Bir diğer önemli faktör; unutmayın ki bu kanal burnumuzun içine açılıyor, çocuklar özellikle solunum yolu enfeksiyonu geçirirken burun içlerinde kuru sümükler biriktirebiliyor. Eğer bunlar bu kanalın ağzını tıkarlarsa o zaman kanalikül açılmaya çalışsa da o sümük tarafından tıkanır, dolayısıyla mutlaka burun açıklığının bakım ürünleri olan aspiratörler ile açılması gerekiyor. Şimdi çok güzel pilli ve kolay kullanılabilen pilli aspiratörler bulunuyor. Nasıl olursa olsun önce mutlaka burnun içini nemlendirmek daha sonra da ister ağızlıklı olanlar ile isterseniz elektronik olanlar ile bebeğinizin burnunun içini temizlemek gerekir. Masajı yaparken mutlaka tırnaklarınız kesik ve elimiz yıkanmış olmalıdır.

Canlı Yayında Sorulan Sorulara Başak Bostancı’nın Yanıtları

Soru: Oğlum 4 aylık hala gözünde çapaklanma oluyor, hala gözünde çapaklanma oluyor ne yapabilirim?

Cevap: 4 aylık doğuştan bir çapaklanma var diye anlıyorum ben, mutlaka göz doktoruna görünmesi gerekir. Kanal tıkanıklığı tanısı konulduğunda mutlaka masaja devam etmelisiniz. 12. Aya kadar masaj yapmaya devam edebilirsiniz. Gerçekten bunlar 12 ay boyunca masaj ile tedavi edilmesi gereken durumlardır. Başka bir hastalık belirtisi yok ise masaj yapmaya devam etmelisiniz.

Soru: Doğumdan beri kanala masaj yapıyorum, bebeğim 9 aylık oldu biri daha açılmadı masajla açılır mı?

Cevap: Endişenizi anlıyorum. 9. Aydan sonra gerçekten süre azalıyor gibi geliyor ama ben 12. Aya kadar o kanalda masaja şansa verilmesi taraftarıyım. 12. Aydan sonra tabi ki fazla bekletmeden diğer işlemleri yapabiliriz.

Soru: Çapaklanmadan hariç, göz kızarması ya da yaşarması da kanal tıkanıklığına işaret eder mi?

Cevap: Yaşarma eder ama kızarıklık başka bir sorunun işareti olabiliyor. Mutlaka bu durumların doktorlar tarafından değerlendirilmesi gerekiyor. 1. 2. Aydan sonra çapaklanma başlayabiliyor. Mutlaka doktorlar tarafından değerlendirilmelidir.

Soru: Masajı uyurken yapabilir miyim?

Cevap: Masajı uyurken yapabilirsiniz ama çocuğunuz masajın etkisi ile uyanır. Eğer etkili bir masaj yapıyorsanız çocuğunuz uyanır. Çocuğunuz uyanmıyorsa siz masajı etkili yapamıyorsunuz demektir.

Soru: Ne zaman kontrolünü sağlatmalıyız? Biz elimizde masaj yaptığımızda yaş akıyor?

Cevap: Elinizle masaj yaptığınızda yaş akması normaldir. Hatta enfeksiyon varsa o sırada yoğun bir sıvı da çıkabilir. O zaman masajı iyi yaptığınızın göstergesi olur. Kanalın içindeki şeyi masaj ile çıkarıyoruz. Ben 3 ayda bir görüyorum kanal tıkanıklığı olan bebekleri hatta masajları burada kendim yapıyorum, kanalını açtığım bebekler olduğunda da ebeveynler ile beraber seviniyoruz.

Soru: Bebeğimin doğuştan böyle bir problemi yok ilerleyen zamanlarda oluşabilir mi?

Cevap: Çok güzel bir soru. İlerleyen yaşlarda kanal tıkanıklığına sebep olan bu konu materyaller taşlar vb. çok fazla çocuklarda görmediğimiz şeylerdir. İlerleyen yaşlarda daha çok geçirdiği enfeksiyonlara bağlı, nadiren geçirilen olaylara bağlı olabiliyor bunlar da ileri yaşlarda olabilecek şeylerdir. Bunları değerlendirmek lazım ama daha çok kanal tıkanıklığı doğuştan gelen bir durumdur.

Sorularınız için teşekkür ederiz. Çok güzel bir yayındı. Sizler ile beraber olmak çok güzeldi.

Doç.Dr.Başak Bostancı