Çocuklara Saygı Kavramını Öğretmek

Çocuklara saygı kavramını öğretmek, onların toplumsal kuralları, bir arada yaşamayı, topluma uyum sağlayabilmeleri, sağlıklı ilişkiler kurabilmeleri, başarılı bir iş ve aile hayatına sahip olabilmeleri için ihtiyaç duyacakları eğitimin ilk adımıdır.

Her ebeveyn, çocuğunun etrafına, etrafında yaşanan olaylara ve kendilerine karşı saygılı olmasını ister, ancak saygının sınırının ne olduğu; kimlere, hangi sınırda saygı gösterilmesi gerektiği konusu net bir şekilde çocuklara öğretilmelidir.

Saygı kavramının öğretilmesine olabildiğince erken yaşta başlamak gerekmektedir. Çocuğunuz okula başlayıp ebeveynlerinden uzakta ve başka çocukların etkisi ile baş başa kalmadan önce bu kavramın öğretilmeye başlanması tavsiye edilmektedir. Böyle önemli bir konuyu çocukların kendi kendine öğrenmesini beklemek ebeveynlerin yaptığı en büyük yanlışlardan biridir.

Çocuklara Saygı Kavramını Öğretmenin Yolları

Çocukların saygısızlık yapmayı bir davranış biçimi veya bir yöntem olarak kullanmasına engel olmak için ebeveynlerin bu süreçte büyük bir çaba göstermesi gerekmektedir. Çocuğunuza saygısız bir davranış yaptığı zamanlarda sevdiği ya da istediği bir takım şeylerden mahrum kalacağını açıklamanız gerekmektedir. Bunun dışında çocuğuna saygı eğitimi verirken ebeveynlere yardımcı olacak noktalardan yazımızın devamında bahsettik.

• Çocuğunuza Dinlemeyi Öğretin: Bir kişiye saygı duyduğunuzu göstermenin en etkili yollarından biri, o kişi konuşurken tüm dikkatinizi ve zamanınızı vererek o kişiyi dinlemenizdir. Çocuğunuzu iyi bir dinleyici haline getirmek için konuşurken dikkatinin dağılmasına izin vermeden göz kontağı kurun ve sizi gerçekten duymasını sağlayın. Aynı şekilde çocuğunuz size bir şeyler anlatırken siz de başka şeylerle ilgilenmeyin.
• Çocuklarınıza Görgü Kurallarını Öğretin: Çocukların görgü kurallarını öğrenmesini sağlamanın ilk adımı sizin davranışlarınızdır. Siz çevrenize nasıl davranırsanız çocuğunuz da etrafına o şekilde davranma eğilimi gösterecektir. Yeni yeni konuşmaya ve fiziksel aktivitelere başlayan çocuğunuza “lütfen” ve “teşekkürler” demeyi öğretebilirsiniz. Biraz daha büyük çocuklarınıza ise günlük konuşmalarında kullanabileceği “merhaba”, “hoşça kal” gibi selamlaşma ve veda cümlelerini öğretebilirsiniz.
• Kaba Davranışları Hoş Görmeyin: Çocuklarda en sık rastlanan kaba davranışların başında, çocuklarda şımarık tutumlar ve ebeveynlere cevap verme bulunuyor. Çocukların anne babalarının isteklerinin karşısında uygunsuz cümlelerle karşılık vermesi ya da öfke nöbetleri geçirerek istediğini yaptırma çabası ile başa çıkmak kolay olmayabilir. Ancak bir çocuğa böyle davranma ve ebeveynlere saygısızlık etme hakkı tanınınca çocuklar, etrafındaki herkese böyle davranabileceği algısına kapılacaktır. Çocuğunuzun kaba ve saygısız davranışlarını düzeltmek için öncelikli olarak, bu hareketlerin neden kaba olduğunu, neden böyle davranmaması gerektiğini anlatmanız gerekir. Daha sonra ise ne hisseder böyle davrandığını anlatması için çocuğunuza karşı anlayışlı ve destekleyici olun. Onun nasıl hissettiğini anlaması ve bunu ifade etmesi, duyguları ile başa çıkması için önemli bir adımdır.
   

• Ev İçinde Kurallar Koyun: Çocukların ihtiyaçları ne kadar öncelikli olsa da kurallar koymak, çocuklara dünyanın onların etrafında dönmediğini göstermenin önemli bir yoludur. Tüm sınırları çocuğunuzun istekleri için ortadan kaldırmak, çocuğunuzun gerçek hayatta savunmasız bir birey olarak yetişmesine sebep olacaktır. Çocuklara ev içindeki kuralları öğretmek, onun okul öncesinde ve okulda gireceği kalabalık ortamlarda, bu ortamın kurallarına hızlıca ayak uydurmasına katkı sağlayacaktır. Bu uygulamayı yaparken çocuğunuza net ve gerekçeli bir şekilde kurallarınızı anlatmalısınız. Bu kuralları kavrayabilmeleri ve tam olarak uygulayabilmeleri için sabırsız olmadan miniklere süre tanımalısınız.
• Çocuklarınızın Açık Fikirli Olmaları İçin Onları Destekleyin: Çocuklarınız sevgi dolu bir aile içinde büyüdüklerinden herkesin kendilerini sevmesini bekleyebilir. Bu düşüncenin ne yazık ki hayat içerisinde bir karşılığının olmamasının normal olduğunu çocuğunuza açıklamalısınız. Ancak bu durumun kimseye kaba davranmak için bir gerekçe olmadığını, etrafındaki kişilerin duygu ve düşüncelerine saygılı bir davranış sergilemesi gerektiğini anlatmalısınız.
• Merak Duygusunu Destekleyin: Çocuğunuzun merak dolu sorularını görmezden gelmeyin. Sorduğu sorular sizi rahatsız etse de konuyu değiştirmeye çalışmadan net cevaplar verin. Sorulan sorulara açıklayıcı olmayan, baştan savma cevaplar vermenin çocuğunuzda olumsuz ve yanlış bir durum olduğu algısını uyandıracağını unutmayın.
• Hoşgörülü Olması İçin Destekleyin: Okul öncesi ve farklı gruplara dâhil olduğu dönemler içinde çocuklar yaşadıkları çatışma, kızgınlık gibi hislerle başa çıkmak yerine farklılıklara hoşgörüsüz davranmanın normal olduğunu düşünmeye daha yatkın olurlar. Çocuğunuzun olumsuz duygular geliştirmemesi ve kendisine benzemeyen kişilere kabul duygusu ile yaklaşmasını sağlamak için hoşgörülü bir tutum göstermesine destek olmalısınız.
• Çocuğunuz İçin Model Olun: Bireysel farklılıkların ne kadar normal bir durum olduğunu çocuklar, ailesinden gördüğü şekilde örnekleyerek öğrenir. Çocuğunuzun etrafında farklı gelişim gösteren insanların ve çocukların olması, gündelik hayatında farklı kültürlerden gelen kişilerle iletişim kurması gibi durumlar çocuğunuzun hoş görülü bireyler olarak yetişmesini sağlayacaktır.

Çocuklara Saygı Kavramını Öğretirken Yapılan Hatalar

Her ebeveyn kendi haklarına sahip çıkabilen ve kendine güvenen çocuklar yetiştirmek ister ama hayatın içinde yaşanan olaylar her zaman bunun sağlanmasına izin verecek naiflikte değildir. Yaşadığı olaylar, çocuğunuzun kendine güvenini zedeleyici sonuçlar doğurabilir.

Çocukların ya da yetişkinlerin etrafındaki her canlıya saygılı olması çok güzel bir davranış olsa da, bu davranış biçimini özsaygıyı önemsememe noktasında devam ettirmek kişinin kendine güvensiz, içe kapanık, değişimi sorgulayamayan, yeteneklerini geliştiremeyen bir şekilde yetişmesine sebep olacaktır. Kendi kişiliğinin sınırlarını bilmeyen ve sadece kendini kurallara uymak zorunda hisseden buna rağmen kuralları sorgulamayan bir insan yetişir. Çocuklara saygı eğitimini hak kavramı ile birlikte öğretmek gerekir. Çocuğunuz hem kendi hakkını talep etme becerisini kazanabilmeli hem de başkasının hakkını gasp etmeme bilincini benimsemelidir.

Çocuğun zihninde iyi kötü veya doğru yanlış gibi kavramların oluşması için kuralların nedenleri ve gerekçeleri izah edilmelidir. Çocuklara koşulsuz itaat alışkanlığı kazandırmak yerine, doğru olan davranışa mantık çerçevesinde açıklamalar yapıp yönlendirerek saygı alışkanlığı kazandırmalısınız. Çocuklar koyduğunuz kurallara ebeveyni öyle istediği için değil doğru olduğuna inandığı için uymalıdır. Esas olan çocukta kalıcı bir davranış değişikliği ve saygı bilincini geliştirmektir, aksi takdirde çocuğunuz sadece sizin yanınızda istediğiniz gibi davranıp yalnızken ya da başkalarının yanında iken canının istediği şekilde davranabilir.

Saygısızlık ya da başka bir olumsuz tutum sonucu ortaya çıkan durumlarda, çocuğunuza kızgın olsanız da asla sevginizi ve ilginizi çocuğunuzdan esirgememelisiniz. Çocuğunuz eğer bir hata yaparsa sizin sevginizi kaybedeceği izlenimini vermemelisiniz. Anne ve babanın onu her durumda seveceği ve koruyup kollayabileceği hissi bir çocuğun asla eksikliğini hissetmemesi gereken bir duygudur.

Henüz kavramları tamamen bir mantığa oturtamayan çocuklarda benmerkezci bir tutumun hâkim olduğu bilinmektedir. Benmerkezci davranışlar çocukların bencilce davranmalarına ve hata yapmalarına neden olabilir. Davranışlarının sonucunu düşünmeden hareket eden minikler kendilerini nasıl iyi hissederse öyle davranırlar. Bu nedenle anne ve baba çocuğuna doğru rehberlik yapma görevini yerine getirebilecek bilinçte ve tutumda olmalıdır. Ebeveynler saygısızlık yapan çocuklarına mutlaka müdahale etmelidir ancak bunu çocuğa konuyla ilgili farkındalık kazandırarak ve yaptığı yanlışın nedenlerini anlatarak yönlendirme sağlamalıdır.

Bazı durumlarda çocuğunuzun bir davranışın doğru biçimini tamamen kavraması ve uygulamaya başlaması zaman alabilir. Bu nedenle özellikle küçük yaşlardaki çocuklarla iletişim kurarken ne istediğinizi tek seferde ve tamamen anlamalarını beklememelisiniz, mümkünse tekrarla pekiştirmelisiniz.

Ceza uygulaması doğuran davranışlar konusunda anne babaların çok hassas kararlar vermesi gerekmektedir. Çünkü çocuğun bu hareketi gerçekten saygısızlıktan mı, şımarıklıktan mı yoksa samimi bir hata olarak mı yaptığını ayırt etmek ve buna göre davranmak sağlıklı bir yöntem olacaktır.

Okul çağındaki çocuklarda saygı eğitimi artık ev içerisi ile sınırlı olmaktan çıkar ve daha geniş bir çevrenin etkisi ile şekillenmeye başlar. Saygısız davranması sonucu bir arkadaşını kaybetmesi ya da öğretmeni tarafından uyarılması bu duruma örnek olabilir. Böyle durumlarda çocuğunuz eve zaten üzgün ve pişman olmuş bir şekilde dönebilir, bunun ardından öncelikle çocuğunuzun üzüntüsünün giderilmesi, neden olan olumsuzlukların sebebi, yaptığı hatayı nasıl telafi edebileceği anlatılmalıdır. Yaptığı hatayı savunmaya devam ediyorsa, ağlayıp bağırarak yaptığı hatanın sonuçlarından kaçınıyorsa ceza uygulamasına gitmeyi düşünebilirsiniz.

Kaynaklar:

• https://www.binkelam.com/cocuklarda-saygi-bilinci-nasil-olusturulur/
• https://egitimkolektifi.com/hosgorulu-ve-dunyayla-barisik-cocuklar-yetistirmek/
• https://www.pedagogkonya.com/cocuklara-saygiyi-ogretmenin-yollari/
• https://www.e-psikiyatri.com/cocuklarda-saygi-egitimi